Yatırım yaparken en çok duyulabilecek tavsiyelerden biri “Tüm yumurtaları aynı sepete koymamak”tır. Bu ifade, finans dünyasında “diversifikasyon” ya da diğer adıyla “çeşitlendirme” kavramının temelini oluşturur. Bu yazıda çeşitlendirmenin ne olduğu, neden önemli olduğu ve nasıl uygulanabileceğini ele alacağız.
Çeşitlendirme Nedir?
Çeşitlendirme ya da diversifikasyon, bir yatırım portföyünü oluştururken varlıkları farklı alanlara, varlık türlerine veya risk profillerine göre yayma stratejisidir. Amaç, tek bir yatırım aracındaki riskin tüm portföyü etkilemesini önlemektir.
10 ila 30 arası varlıkla yapılan bir portföy, çoğu sistematik olmayan riski ortadan kaldırır.
— Harry Markowitz
Neden Önemlidir?
- Risk Azaltımı: Farklı varlık türlerine yapılan yatırımlarla, birindeki kayıp diğerindeki kazanç ile dengelenebilir. Hem dondurma hem şemsiye satarsanız yaz-kış gelir elde edebilirsiniz.
- Getirinin Dengelemesi: Tek bir yatırım aracına göre daha istikrarlı bir getiri elde edilebilir.
- Piyasa Dalgalanmalarına Karşı Dayanıklılık: Sektör veya ülke bazlı riskler portföyü daha az etkiler.
Risk, ne yaptığını bilmemekten doğar. Çeşitlendirme ise bu riskin etkisini azaltır.
— Benjamin Graham
Çeşitlendirme sadece getiriyi optimize etmek için değil, aynı zamanda belirsizlikten korunmak için uygulanır.
Portföy Çeşitlendirme Önerileri
- Benjamin Graham: %25 hisse senedi, %75 tahvil veya mevduat. Varlıklarını korumayı önceleyen muhafazakar yatırımcılar için uygundur.
- Ray Dalio (All Weather Portfolio – 4 Mevsimlik Portföy): %30 hisse, %40 uzun vadeli (20+ yıl) tahvil, %15 orta vadeli (7-10 yıl) tahvil, %7,5 altın, %7,5 emtia. Bu çeşitlendirme stratejisi sayesinde; ekonomik büyüme dönemlerinde hisselerden, ekonomik durgunluk dönemlerinden tahvillerden ve enflasyonun arttığı dönemlerde ise altın ve emtiadan kazanç elde edilerek risk azaltılabilmektedir.
- Jack Bogle (Vanguard kurucusu): Yaş = tahvil yüzdesi. (Örn: 30 yaşındaysanız %30 tahvil, %70 hisse). Bu çeşitlendirmedeki amaç genç yaşta tolere edilebilecek volatilite riskini, yaş ilerledikçe azaltmaktır.
Nasıl Uygulanabilir?
1. Varlık Türleri Bazında
- Hisse senedi, tahvil, mevduat, altın, emtia, gayrimenkul gibi farklı türlerde yatırım araçları birlikte kullanılabilir.
2. Sektör Bazında
- Yalnızca teknoloji ya da finans gibi tek bir sektöre odaklanmak yerine, farklı alanlara dağılım yapılabilir. İleride yeni bir çip krizi yaşanması durumunda, tüm varlıklarınızın teknoloji sektöründe kümelenmiş olmasını istemezsiniz.
3. Coğrafi Dağılım
- Yalnızca yurt içi değil, yurt dışı piyasalarda yatırım. Maalesef ki ülkemiz yarın nelerin yaşanabileceğini tahmin etmenin imkansız olduğu bir ülke. Tüm yatırımları Borsa İstanbul’da toplamak ya da tamamının TL cinsi olması, ileride yaşanabilecek bir kur şokundan daha fazla etkilenilmesine neden olabilir.
4. Fon ve ETF Dağılımı
- Farklı stratejilere sahip fonlar veya ETF’ler kullanılarak portföy içerisinde çeşitlendirme sağlanabilir.
Sık Yapılan Hatalar
- Tüm yatırımları aynı türde fonlara bölmek.
- Coğrafi ya da sektörel farklılık gözetmeden benzer alanlara yatırım yapmak.
- Likidite farklılığını göz ardı etmek.
Sonuç
Çeşitlendirme, bilinçli yatırımın temel stratejilerinden biridir. Tek bir varlık ya da piyasanın riskine bağımlı kalmadan, dengeli ve sürdürülebilir bir portföy oluşturmak için kullanılır. Uzun vadeli yatırım planlaması yapılırken mutlaka dikkate alınması gereken bir yaklaşımdır.
Sık Sorulan Sorular
Çeşitlendirme, riskleri tamamen ortadan kaldırır mı?
Hayır. Risk dağıtılabilir ancak asla tümüyle ortadan kaldırılamaz.
Çeşitlendirme ne kadar ayrıntılı olmalı?
Portföyü karmaşıklaştırmayacak ve ana riskleri dengeleyebilecek seviyede olması yeterlidir.
Fonlar üzerinden diversifikasyon yapılabilir mi?
Evet. Fonlar zaten çeşitli varlıklara dağılım yaptığı için kolayca kullanılabilir. TEFAS fonlarında mevzuat gereği tek bir varlığa %20’den fazla portföy ağırlığı verilememektedir.
Likidite dikkate alınmadan çeşitlendirme yapılırsa ne olur?
Farklı yatırım araçlarının nakde dönüşme hızları mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır. Yatırım fonları, hisse senetleri gibi yatırım araçlarının bozdurulup nakite dönüşmesi 2-3 günü bulabilirken, likit fonlar gerektiğinde saniyeler içinde hesabınıza geçebilir.
Kaynakça
- Graham, Benjamin. The Intelligent Investor (1949).
- Buffett, Warren. Berkshire Hathaway Shareholder Letters (1996). berkshirehathaway.com
- Markowitz, Harry. Portfolio Selection. The Journal of Finance, 1952.
- Bogle, John C. Common Sense on Mutual Funds (1999).
- Bridgewater Associates. The All Weather Portfolio by Ray Dalio. bridgewater.com
