Stagflasyon Nedir?

Stagflasyon nedir? 1960’larda İngilizce “durgunluk” anlamına gelen “stagnation” ve enflasyon (inflation) kelimelerinden türetilmiş bir birleşik kelimedir. Finans literatüründe ekonomik durgunluk ve enflasyonun aynı dönemde ve birlikte yaşandığı ender durumları tanımlamak için kullanılmaktadır. Enflasyon Nedir? makalesinin bir devamı niteliğinde olan bu makalede stagflasyonu detaylıca inceleyeceğiz.

Temel Özellikleri

Stagflasyon dönemleri şu üç temel özellikle karakterize edilir

Yüksek enflasyon: Mal ve hizmet fiyatlarında artışın sürekliliği
Ekonomik durgunluk: Ekonomik büyümenin yavaşlaması veya küçülme
Yüksek işsizlik: İstihdamda daralma

Tarihte Stagflasyon: 1970’ler ABD’si

1970’lere kadar ekonomistler işsizlik ve enflasyon arasında negatif korelasyon olduğunu düşünürdü. Philips Eğrisi olarak kabul gören teoriye göre enflasyon arttıkça işsizlik azalır, işsizlik arttığında ise alım gücü düşeceğinden enflasyon düşer. Fakat 1970’li yılların ABD’sinde yaşanan stagflasyon, bu teorinin her zaman doğru olmadığını ortaya çıkardı.

1973’te ABD’ye OPEC ülkelerinin ambargosu sonrası petrol krizleriyle tetiklenen arz şokları, fiyatlarda ani artışlara neden olurken üretim düşüşü ve işsizlik aynı anda artış gösterdi. Bu dönem, stagflasyonun iktisat politikalarında nasıl bir açmaz yarattığını gösteren önemli bir örnektir.

1965-1985 Ham Petrol Fiyatları

Petrol fiyatlarının artışıyla Amerika’da artan üretim maliyetleri, şirketleri üretimi azaltma ve işçi çıkarmaya itti. Azalan üretimle azalan ekonomik büyüme, fiyat artışlarıyla yaşanan enflasyon ve çıkarılan işçilerle artan işsizlik sonucunda ABD stagflasyon ile tanışmış oldu.

Tüm bunların etkisiyle 1975’e gelindiğinde ABD ekonomisindeki veriler şu şekildeydi:

Enflasyon: %9,1
Gayrisafi hasıla: -%0,2
İşsizlik: %8,5

ABD’yi stagflasyona götüren süreci; Vietnam Savaşı nedeniyle artan kamu harcamalarıyla bütçe açığının artışı, OPEC petrol ambargosu ve Bretton Woods anlaşmasının ABD başkanı Nixon tarafından fesh edilişi olarak yorumlayabiliriz.

Günümüze geldiğimizde ise çok yakın tarihlerde FED Başkanı Jerome Powell, başkan Trump’ın çok yüksek düzeyde gümrük tarifeleri uygulama fikri için stagflasyon tehlikesi doğurabileceğine işaret etmişti¹.

Türkiye’de Stagflasyon

Kronik yüksek enflasyonun yaşandığı ülkemizde, dönem dönem Türkiye’nin stagflasyon yaşayıp yaşamadığı gündeme gelmekte. Mahfi Eğilmez hoca, Ağustos 2024’te kaleme aldığı Stagflasyon Sinyalleri makalesinde 2024 2. ve 3. çeyrekte yaşanabilecek stagflasyon tehlikesine dikkat çekmiştir². Gelin Mahfi hocanın stagflasyon tehlikesi öngördüğü 2024’teki Türk ekonomisi verilerine bir göz gezdirelim.

Türkiye ekonomisi, 2024 2. ve 3. çeyreğinde küçülme yaşayarak teknik olarak resesyon, diğer bir ismiyle durgunluk dönemine girmişti³. Bunun yanında Eylül 2024 işsizlik oranı %8,6 seviyesinde gerçekleşti⁴. Aynı dönemdeki %49,38’lik enflasyon da göz önüne alındığında, Türkiye’nin 2024’te stagflasyon döneminde olduğunu açıkça söylemek mümkün.

Sık Sorulan Sorular

Stagflasyon ile enflasyon arasındaki fark nedir?
Enflasyon, sadece fiyatların artış hızıdır. Stagflasyon ise enflasyonla birlikte durgunluk ve işsizliği de içerir.

Stagflasyon döneminde neye yatırım yapılır?
Stagflasyon dönemlerinde emtia, altın gibi değer saklayıcı nitelikteki araçlara yatırım eğilimi artabilir. Fakat her yatırım kararı bireysel risk algısına göre değerlendirilip şekillendirilmelidir.

Stagflasyon kalıcı mıdır?
Genellikle geçicidir ancak etkileri uzun sürebilir. Politika yapıcılar için karmaşık, halk için ise “acı reçete” şeklinde bir müdahale süreci gerektirebilmektedir.